Doradztwo zawodowe

Szczegóły: Opublikowano: 15 wrzesień 2021

opracowany na potrzeby Zespołu Szkół Gastronomicznych im. prof. Eugeniusza Pijanowskiego w Warszawie

Twoje życie staje się lepsze, tylko,
gdy Ty stajesz się lepszym
Brian Tracy

Na szczycie zawsze znajdzie się miejsce.
Trzeba tylko chcieć tam wejść,
robiąc kolejne kroki.

WSTĘP

Zespół Szkól Gastronomicznych im. prof. Eugeniusza Pijanowskiego w Warszawie jest szkołą ponadpodstawową, w której funkcjonują klasy Technikum Gastronomiczno-Hotelarskiego nr 1 oraz Branżowej Szkoły Gastronomicznej I stopnia.

Uczniowie Zespołu Szkół Gastronomicznych im. prof. Eugeniusza Pijanowskiego w Warszawie, pomimo wybranej w szkole podstawowej/gimnazjum drogi rozwoju zawodowego, stają przed kolejnymi wyborami. Nader często zdarza się, iż po rozpoczęciu nauki w szkole, uczeń z różnych powodów jest nieusatysfakcjonowany z dokonanego wyboru edukacyjnego i zawodowego. Wymagają oni szerokiego dostępu do informacji zawodowej oraz profesjonalnej pomocy doradcy zawodowego. Podejmowane są decyzje o zmianie miejsca odbywania praktyki i podpisywana jest owa umowa z kolejnym Pracodawcą. Nierzadko zdarza się, że u ucznia stwierdza się przyczyny zdrowotne uniemożliwiające dalsze kształcenie się w danym zawodzie lub/i u Pracodawcy.

W takiej sytuacji uczeń otrzymuje wsparcie ze strony Szkoły w zmianie miejsca odbywania zajęć z praktycznej nauki zawodu, w ostateczności – zmiany zawodu.

Uczniowie miewają również trudności edukacyjne, nie uzyskują satysfakcjonujących wyników w nauce oraz stwierdzają, że wybrany zawód z jakichś powodów im nie odpowiada (dzieje się tak także w trakcie odbywania praktyki zawodowej). Zdarzają się także przypadki przejścia do innej szkoły/placówki. Duża część uczniów to osoby ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Są to powody do wtórnego dokonania wyboru zawodowego i to w dużo trudniejszej sytuacji „ponownego startu zawodowego”. Taki wtórny start może być bardzo utrudniony z wielu powodów.

Utrudnieniami mogą być także: stale zmieniający się rynek pracy i jego bardzo turbulentnie zmieniające się warunki zatrudnienia oraz zmiany w samej formule zatrudniania nowych osób. Mamy bowiem do czynienia w Polsce z bezrobociem, koniecznością wielokrotnej zmiany zawodu i miejsca pracy oraz uzupełniania posiadanych kwalifikacji. Równocześnie wskazuje się, iż w niektórych miejscach czy zawodach jest to także „rynek pracownika” – występuje niedobór pracowników w danym zawodzie i/lub na danym terenie. Wymuszać to może mobilność zawodową, o ile przygotujemy uczniów do takiej ewentualności. Jednocześnie rynek pracy stawia coraz wyższe wymagania w zakresie kompetencji personalnych i społecznych (co znajduje także swoje odzwierciedlenie w zmianach przepisów prawa), a zmieniające się kierunki działalności gospodarczej powodują powstawania nowych, dotychczas nieistniejących, zawodów. Są to zarówno zagrożenia, jak i szanse dla młodych osób, wchodzących na rynek pracy. Z tego między innymi powodu tak ważne staje się wyposażenie uczniów w umiejętności podejmowania
decyzji dotyczących kariery zawodowej, które decydują o całej drodze życiowej jednostki.
Jednocześnie, jak wcześniej wspomniano, pomimo wyboru drogi zawodowej, niejednokrotnie okazuje się, że dokonany wybór jest niewłaściwy i powinien (a niekiedy wręcz musi) być
zmieniony.

Dodatkowo obecnie zauważalny (i opisywany medialnie) jest fakt braku motywacji wewnętrznej uczniów. Zgodnie z wypowiedziami wielu specjalistów, jest to pokolenie które nie zna świata bez technologii, korzysta z internetu, smartfonów i innych atrybutów XXI wieku niemalże od momentu urodzenia, komunikując się głównie przez portale społecznościowe i komunikatory. Niemal wszystkie potrzeby, zwłaszcza dla osób zamożnych, można obecnie zaspokoić w sieci – komunikacja interpersonalna jest sprowadzana do niezbędnego minimum. Młodzież – pomimo uznawania jej za bardzo kreatywną, lubiącą zamiany i mający niski poziom rutyny (potrzebujący dużej ilości zachęt do długotrwałego skupienia uwagi) – ceni swobodę, możliwość realizacji własnych planów, projektów czy wdrażania nowych rozwiązań. Jednocześnie, w większości przypadków – młodzi ludzie nie lubią stagnacji, powtarzających się, rutynowych czynności wykonywanych w tych samych warunkach. Zdaniem części Autorów zmienią oni sam zawód wielokrotnie, zaś pracę nawet kilkanaście razy. Już na poziomie szkoły ponadpodstawowej trend ten jest zauważalny – bardzo wielu uczniów stara się o zmianę miejsce kształcenia praktycznego. Te kwestie wyraźnie rzutują na specyfikę kształcenia zawodowego
i, tym samym, na doradztwo zawodowe.

Ważnym jest więc stworzenia takiego systemu wspierania uczniów i doradztwa zawodowego, który zapewni uczniom rozwijanie świadomości własnych talentów, predyspozycji i uzdolnień, posiadanych kompetencji i zainteresowań – w aspekcie własnych pragnień i ich realizacji w rzeczywistym życiu.

Po wstępnej diagnozie uczniów, rodziców i nauczycieli oraz instytucji i pracodawców współpracujących ze szkołą, jak również po konsultacjach z doradcą zawodowym – proponuje w obecnym WSDZ, w kolejnych latach nauki systematyczne wdrażanie systemu działania we współpracy z realizatorami Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego, w oparciu o współdziałanie z Rodzicami oraz Pracodawcami i instytucjami wspierającymi – dadzą ostatecznie oczekiwane rezultaty, wspierające rozwój zawodowy i osobisty naszych uczniów.

System doradztwa ma również za zadanie nauczyć umiejętności aktywnego poszukiwania pracy, podejmowania racjonalnych decyzji oraz uświadomienie konsekwencji dokonywanych wyborów. Ponadto system doradztwa ma wykształcić u uczniów umiejętność radzenia sobie ze zmianami poprzez szybką adaptację oraz wychodzenie naprzeciw nowym sytuacjom i wyzwaniom zawodowym, do uczenia się ustawicznego i ciągłego podnoszenia kompetencji, umiejętności i kwalifikacji. Są to kompetencje, które warunkują utrzymanie „dobrej” pracy i szybszy awans zawodowy oraz rozwijanie się przyszłych pracowników.

1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA SYSTEMU:

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r., Nr 67, poz. 329 ze zm., m.in. ogłoszonymi 02.12.2016r. ) zobowiązuje placówki oświatowe do "przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia".
Rozporządzenie MEN z dnia 12 lutego 2019 roku w sprawie doradztwa zawodowego.
Rozporządzenie MEN z dnia 16 sierpnia 2018 roku w sprawie doradztwa zawodowego.

Doradztwo zawodowe polega na realizacji działań w celu wspierania uczniów w procesie rozpoznawania zainteresowań i predyspozycji zawodowych oraz przygotowania do wyboru kolejnego etapu kształcenia i zawodu, które prowadzą do podejmowania świadomych decyzji edukacyjnych i zawodowych przez uczniów.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz późniejsze z dn. 09.08.2017r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, w którym zawarte są postanowienia:

- dobrowolność i nieodpłatność tej pomocy,

- zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz z planowaniem kształcenia i kariery zawodowej organizuje się w celu wspomagania odpowiednio uczniów lub słuchaczy w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Zajęcia prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści.

Definicja pomocy pedagogiczno-psychologicznej (w odniesieniu do doradztwa zawodowego):

- rozpoznawanie potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianie ich zaspokojenia, wspieranie uczniów, metodami aktywnymi, w dokonywaniu wyboru kierunku dalszego kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej oraz udzielanie informacji w tym zakresie,

- wspieranie nauczycieli w organizowaniu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu.

Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 18 maja 2004 roku – 9286/04 to dokument wydany przez Unię Europejską dotyczący poradnictwa zawodowego: „wszyscy obywatele Europy powinni mieć dostęp do usług związanych z poradnictwem, informacją zawodową i planowaniem kariery na każdym etapie swojego życia”.
Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 przyjęta przez Radę Ministrów 8 lipca 2003 roku jako jeden z priorytetów uznała „tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwoju zasobów doradczych”.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji oraz trybu i sposobów prowadzenia usług rynku pracy.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania.

2. ZAŁOŻENIA PROGRAMU:

WSDZ zakłada, że wybór zawodu nie jest pojedynczym, świadomym aktem decyzyjnym, ale procesem rozwojowym i stanowi sekwencję decyzji podejmowanych na przestrzeni wielu lat życia.

Preferencje zawodowe wywodzą się z doświadczeń dzieciństwa i rozwijają się wraz z upływem czasu. Na wybór zawodu wpływają głównie wartości, czynniki emocjonalne, rodzaj i poziom wykształcenia oraz wpływ środowiska. Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego obejmuje indywidualną i grupową pracę z uczniami, rodzicami i nauczycielami. Założenia WSDZ uwzględniają potrzeby uczniów, rodziców i nauczycieli.

Jego główne założenia to :

umiejętność poruszania się uczniów po rynku pracy,
gotowość i elastyczność na zmiany,
umiejętność wyszukiwania informacji i korzystania z nich,
przygotowanie uczniów do samodzielnego dalszego rozwoju zawodowego,
pomoc uczniom w nabywaniu umiejętności społecznych i personalnych,
pomoc rodzicom w poznawaniu własnego dziecka,
pomoc rodzicom w zdobywaniu informacji o rodzajach szkół oraz o instytucjach, które udzielają pomocy w planowaniu i podejmowaniu decyzji dotyczących kształcenia i kariery zawodowej,
pomoc nauczycielom szkoły w realizacji zadań z zakresu doradztwa zawodowego oraz wspomaganiu uczniów w wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Pomoc w zdobywaniu materiałów do prowadzenia zajęć z klasą.

3. CELE GŁÓWNE PROGRAMU:

przygotowanie ucznia do roli pracownika,
kształtowanie u uczniów kompetencji potrzebnych do świadomego i samodzielnego planowania kariery oraz podejmowania i dokonywania zmian decyzji edukacyjnych i zawodowych,
przygotowanie uczniów do poszukiwania i analizy informacji na temat rynku pracy ,
przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych,
pomoc nauczycielom w realizacji zadań związanych z doradztwem zawodowym oraz wspomaganiem uczniów w wyborze kierunku dalszego kształcenia i zawodu.

4. CELE SZCZEGÓŁOWE/ REZULTATY

UCZNIOWIE:

poznawanie siebie,
autodiagnoza preferencji i zainteresowań zawodowych,
analiza potrzeb rynku pracy,
poruszanie się na rynku pracy , np. poszukiwanie pracy,
przygotowanie do samodzielności w trudnych sytuacjach życiowych , np. zmiana zawodu, adaptacja do nowych warunków, bezrobocie,
przygotowanie się do zaprezentowania siebie i swoich kompetencji podczas rozmowy kwalifikacyjnej,
wskazywanie możliwości uzyskania kwalifikacji zawodowych w systemie poza oświatowym,
określanie korzyści wynikające z uczenia się przez całe życie.

RODZICE:

posiadają wiedzę na temat organizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego działającego w szkole,
znają ofertę edukacyjną szkół i placówek następnego etapu edukacyjnego,
udzielają pomocy i wsparcia dziecku w procesie planowania i realizowania kariery edukacyjno – zawodowej,
wiedzą, gdzie szukać pomocy dla dzieci z problemami zdrowotnymi, emocjonalnymi czy też intelektualnymi.

NAUCZYCIELE:

realizują na zajęciach z różnych przedmiotów treści związanych z WSDZ ( np. język polski, języki obce - sporządzanie dokumentów aplikacyjnych, geografia, WOS – rynek pracy, przyczyny bezrobocia, podstawy przedsiębiorczości – jak założyć własną firmę, itd.),
realizują zagadnienia z zakresu doradztwa zawodowego (sposoby radzenia sobie ze stresem, pragnienia i cele życiowe, jak umiejętnie planować i podejmować decyzje, zawody przyszłości, aktywne metody poszukiwania pracy) na godzinach wychowawczych,
diagnozują potrzeby i zasoby uczniów,
rozwijają talenty i zainteresowania uczniów,
wspierają decyzje zawodowo - edukacyjne uczniów,
angażują przedstawicieli instytucji i zakładów pracy w działania doradcze szkoły,
znają ofertę edukacyjną szkół następnego etapu edukacyjnego i zasady rekrutacji do nich.

5.TREŚCI ( TEMATY ZAJĘĆ ZE WSKAZANIEM ADRESATA) :

dotyczy uczniów wszystkich poziomów klas, ich rodziców i nauczycieli

DLA UCZNIÓW:

poznawanie własnych zasobów, m.in. zainteresowań, zdolności, mocnych i słabych stron, wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia, ustalanie obszarów do rozwoju edukacyjno – zawodowego i osobistego,
świat zawodów i rynek pracy, m.in. poznawanie zawodów, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy, analiza informacji o lokalnym, regionalnym , krajowym i europejskim rynku pracy, sporządzanie dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie się do rozmowy kwalifikacyjnej,
rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m.in. znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie i przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie, analiza możliwości kontynuowania nauki,
planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno- zawodowych, m.in. planowanie ścieżki edukacyjno – zawodowej, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy.

DLA NAUCZYCIELI:

zasady pracy nauczycieli w ramach WSDZ,
zagadnienia z zakresu doradztwa zawodowego realizowane przez nauczycieli w ramach pracy wychowawczej i na lekcjach przedmiotowych,
szkolne zasoby informacji dotyczące doradztwa edukacyjno – zawodowego.

DLA RODZICÓW:

zasady pracy informacyjno – doradczej szkoły na rzecz uczniów,
informacje na temat ścieżek kształcenia, zasad rekrutacji, itp.,
umiejętności rodziców ułatwiające kontakt z dzieckiem w procesie podejmowania decyzji edukacyjno – zawodowej.

6. METODY I TECHNIKI PRACY:

metody pracy indywidualnej:

doradztwo indywidualne

metody pracy z grupą:

lekcje tematyczne,
godziny wychowawcze,
konkursy,
zajęcia warsztatowe,
wycieczki do zakładów pracy,
udział uczniów w projektach edukacyjnych, takich jak : „Dzień Przedsiębiorczości”,

7. SCENARIUSZE I KONSPEKTY: